Tsjaad
TSJAAD, een onbekend land
Voorbereiding 2017
Informatie
Er bestaat bijzonder weinig toeristische informatie over dit land. Ook op internet is er maar weinig info. Ik heb wat info bekeken via Thorntree van Lonely Planet.
Ik had de reisgids 2011 van www.petitfute.com aangeschaft en heb het goed gelezen, vooral het zuiden en noorden die we gaan bezoeken.
Als kaart neem ik die van www.itg.fr mee, 1 cm is 15 km.
Wat geld betreft is de CFA het betaalmiddel. De CFA is gekoppeld aan de euro aan 1 € = 655,957 CFA, een vaste koers. Het is goed euro’s mee te nemen en ter plaatse om te wisselen.
Het gele inentingboekje is verplicht en op www.itg.be kan men vinden wat nodig is; in ieder geval inenting tegen gele koorts. Malariapreventie is nodig want het land ligt op de evenaar.
Tsjaad is één van de armste landen ter wereld. Het is oneindig groot, 1.284.000 km2, dat is 42 X België. Het heeft 5.968 km landsgrenzen en is door land ingesloten. Bij Moundou wordt olie gewonnen maar dat komt ten goede van de machthebbers en hoog geplaatste militairen. Van wegen kan men niet spreken; in het noorden liggen enkel zandpistes. Er leven meer dan 180 etnische groepen in dit overwegend moslimland.
https://www.svenlucaworld.com/reisebericht-tschad/
www.travelandventures.org/continents/africa/chad.html
www.nigertravelandtours.com
https://www.wereldreis.net/landeninfo/afrika/tsjaad/
https://tchadevasion.com/
https://www.yellowpagesofafrica.com/companies/chad/travel-agencies/start-21/
2023 :
www.kumakonda.com : bij deze reisorganisatie heb ik mijn avontuurlijke tocht naar de Ennedi gemaakt en drie dagen vooraf het Gerewol festival bijgewoond. Spaans touroperator.
www.lupinetravel.co.uk organiseert ook reizen naar Tsjaad maar niet naar de prachtige Ennedi bergen. Engelse touroperator.
www.tchadevasion.com : contact@tchadevasion.com
www.svstchad.com : info@svstchad.com Zit in Ndjalena Bezoeken gerewol + Ennedi.
www.chadtraveltours.com : bezoeken de gerewol, bureel in Ndjamena
www.eytevoyages.com
www.visittchad.com
www.responsibletravel.com : Engelse reisagent
www.tamara.fr : Reisagent in Lyon; we verkenden met hen de Algerijnse Sahara.
www.sovotours.com : sovotours.agence@gmail.com; reisagent vluchten boeken in Ndjamena.
www.tourismechad@gmail.com
www.izf.net
www.wanderlust.co.uk
Visum
Ambassade van Tsjaad, service consulaire, Lambermontlaan 52, 1030 Brussel (Schaarbeek) Tel. 02/215 19 75 of 02/243 76 98 contact@ambassadeduchad.be Dokumenten afgeven van maandag tot donderdag en afhalen vrijdag 10-12 uur. Vlot ons visum gekregen in twee dagen tijd, kost 70 €.
Op bovenvermelde site kan men een aanvraagformulier afhalen, invullen en indienen met een pasfoto, paspoort nog zes maanden geldig, geel inentingsboekje, hotelreservatie (letrre d’invitation was niet nodig) en vluchtschema. Een visum voor één maand enkele ingang kost 70 €. Afgifte documenten in de voormiddag 10-13 uur en afhalen mocht ik reeds twee dagen later. Ik kon in één week twee visas afhandelen: CAR en Tsjaad. Heel eenvoudig, vriendelijk en vlot.
Hotelreservatie : reservations.ndj@hotelslaresidence.com tel. (235) 98984600 en (235) 60271300 Kreeg wel een antwooord om reservatie maar de uitnodiging heb ik niet gekregen, was eigenlijk ook niet nodig.
2023
Op 29/08/2023 rijden we naar de Ambassade van Tsjaad in Brussel en geven er in de voormiddag onze documenten af. Een visum kost nog steeds 70 € en mits we pp. 20 € extra betalen mogen we ons visum in de namiddag afhalen. Ons hotel Irrisor reception@hotelirrisor.com is geboekt via onze reisgent Kumakonda.
Vlucht
Ons plan is RCA en Tsjaad te bezoeken maar vluchten naar Bangui en terug uit Ndjamena zijn bijzonder duur en bovendien bestaat er geen vlucht van Bangui naar Ndjamena tenzij met Asky via Lomé en mits een extra overnacting en visa. Dus vatten we het plan op om zowel heen als terug te vliegen naar Yaoundé, Kameroen. Bovendien is dat veel goedkoper: ons ticket met SN Brussels Airlines kost 640 €.
Met Chadia, een onderaannemer van Ethiopian en nieuwe maatschappij www.tchadiaairlines.com , is het mogelijk om van Bangui naar Ndjamena te vliegen voor 250.000 XAF of 382 € enkel met een korte stop in Douala.
Met SN Brussels Airlines kan men van Brussel naar Bangui vliegen of omgekeerd maar duur.
2023 :
Vlucht met Ethiopian geboekt : Brussel – Addis -Ndjamena, kost 865 €, geboekt bij Kales, agent voor Ethiopian Airlines in België, tel. 02/7160070.
Vanaf 1/11/2023 kan men van uit Addis naar Ndjamena vliegen en doorvliegen naar Niamey.
3 Reisweg
2017 :
Vlucht naar Yaoundé, met openbaar vervoer naar Bertoua, naar de grens van de CAR in Gaboula en verder naar Berberati en Bayanga waar we een paar dagen in Doli Lodge gaan verblijven en gorilla’s en bosolifanten gaan bekijken. Daarna per openbaar vervoer naar Mbaiki en Bangui. Bezoek aan de Boali watervallen en verder noordwaarts naar Bossangoa en de grens met Tsjaad.
Vanaf grenspost Goré noordwaarts met openbaar vervoer naar Doba, Lai, Bongor, Ndjamena. We proberen een festival van de Peul mee te pikken bij Dourbali.
We moeten van de Franse ambassade in Bangui direkt terug naar Kameroen want er is een militaire operatie in het noorden aan de gang: strikt verboden zone !
2023
We volgen het programma van Kumakonda en verblijven een dag op hotel in Ndjamena en daarna blijven we twee volle dagen op het prachtig Gerewol festival. https://kumakonda.com/trip/chad-gerewol-festival/ Vervolgens gaan we nog 15 dagen het Ennedi-gebied verkennen.
Reisverslag
30/09/2023
Na ons ontbijt moet ik naar de spoedkliniek UZA want ik had gisteren een liesbreuk vastgesteld. Ik moet heel lang wachten op spoed maar na vier uren zei de dokter dat ik kon reizen, oef. Niemand kan ons terugbrengen en we moeten wel 3 km lopen en met een liesbreuk is dat niet leuk. Terug thuis stel ik vast dat ik een lekke band heb en ik bel VAB maar dat duurt wel twee uren voor ze komen. Walter voert mij naar mijn studio waar ik vlug mijn bagage inpak. Nog een late lunch. Vera krijgt oneindig veel berichten en Walter treuzelt maar eindelijk tegen 16.30 krijgen we wat rust. Maar slechts een uur later moeten we al weg naar de tram en vervolgens nemen we de trein naar de luchthaven. We hebben geen controle voor de incheck maar daarna wel, nog eens bij immigratie. Onze vlucht van 10.15 pm vertrekt tijdig. Voldoende avondmaal maar afruimen duurde heel lang.
01/10/2023
We komen aan in Addis om 6.15 am. Alhoewel we net uit het vliegtuig stapten worden we gescand, waarom ? De bar London is mijn vertrouwde plek in Addis, hun avocadojuices zijn een aanrader. Bij de incheck voor Ndjamena ontmoeten we onze eerste medereiziger, Cristiano uit Sardinië. We vertrokken om 10.40 uur met een half uurtje vertraging wat super is in Africa. Na een vlucht van vier uren komen we aan in Ndjamena, Tsjaad. Het is hier twee uren later dan in Addis. We moesten lang op onze bagage wachten want ze hadden op één band twee vluchten gemengd. NDJ is een kleine luchthaven. De bagage van Vera is er niet bij; op het claimburo is het heel druk. Het is hier chaotisch en verlies van bagage is hier normaal. Tony, een Ier die geen frans spreekt is ook zijn bagage kwijt. Dan ontmoeten we Alonso, onze Spaanse reisgids en eigenaar van www.kumakonda.com Ali, die hem bijstaat gaat zich ontfermen over de verloren bagage. We overhandigen twee pasfoto’s en ons paspoort aan Alonso zodat hij onze permits kan aanvragen. We krijgen vlot onze stempel bij Immigratie. Aangekomen bij ons hotel Irrisor/La Chadienne is onze kamer nog niet klaar maar we mogen reeds een frisse pint drinken bij de zwemkom. Een Gala bier gebrouwen in Tchad onder licentie van de Franse brouwer Castel kost 3.000 CFA of 5 euro. Castel is zo wat de grote brouwer in heel Africa. We lunchen er ook bij het restaurant onder het afdak want het regent hard. Om 17 uur is er een kick-off meeting en ontmoeten we nog meer reisgezellen van de groep. We gaan met 23 naar de gerewol en nadien met 12 verder naar de Ennedi. Alonso drukt ons op het hart dat het een zware harde reis zal worden de volgende 16 dagen. Het is nu druk bij de bar want er verblijven veel Europese expatriates in het hotel. De meesten gaan een partijtje zwemmen zelfs in de regen. Avondmaal was lekker en moeten we zelf betalen.
Overnachting
Hotel Irrisor in Ndjamena waar veel expats verblijven. Proper, zwemkom, bar-restaurant, ontbijtbuffet. reception@hotellachadienne.com Een éénspersoonskamer kost 66.500 CFa (100$) en een dubbel 78.000 CFA. Propere kamer met douche. Op onze laatste dag zaten er bedluizen.
02/10/2023
We moesten ontbijten om zeven uur en zouden om 9.30 uur vertrekken met de jeeps van Dakiné uit Ndjamena dakinevoyage@gmail.com maar het werd 10.15 uur. In het centrum en bij de kathedraal mochten we absoluut geen foto’s nemen. We hebben de ganse dag gereden; geen drie passagiers zoals voorgesteld door Kumokonda maar 3 achterin en vooraan twee. Naast mij zat achteraan urenlang een dikke dame. Het was warm in de jeep en de airco deed het niet. In Dourbali stopten we bij het politiestation Alonso verzamelde onze paspoorten en een half uur laater kregen we het terug met een extra stempel. Daarna reden we nog lang over natte gladde wegen met diepe sporen waarbij onze jeep heftig slingerde. In de “ville” van Massenya nog eens politiecontrole en pascontrole. Ongeveer 16 km verder over erg slechte pistes met veel doornenbomen kwamen we in het donker aan bij het Tubu kamp. Het was een open vlakte met doornbosjes verderop waar het festival zou plaatsvinden. Onze chauffeurs hielpen ons bij het opzetten van onze canvastent, wij mochten niets doen. Ons avondmaal kregen we op een lange tafel met de ganse groep: rijst, geit en groenten, lekker. Ik had de ganse dag al een zere voet en vreesde het ergste voor morgen. Het was gezellig in de tent en buiten stil.
03/10/2023
Tegen acht uur is er ontbijt aan de lange tafel en we hebben een babbel met enkele medereizigers. Tony, een Ier, is bijna op pensioen en werkt op een ferryboot, voordien was hij zeeman en heeft veel gezien. John, een Nederlander, is net terug van een lange reis in de Pacific, prachtige eilanden zegt hij. Plots komt Alonso, Vera die verpleegster is halen: een meisje die blijkbaar een longontsteking heeft wordt aan haar lot overgelaten door haar familie, ze gaat toch dood is hun argument en een een “hospitaal” is te duur. Het leven is hard in de Sahel. Onze behoefte moeten we tussen de doornstruiken doen, er ligt een schop om het te begraven in de harde grond. Er staan bidons water en zeep om onze handen te wassen. Als ontbijt is er op tafel frans brood, la Vache qui Rit, Nutella, thé, koffiepoeder en oranjepoeder en een thermos warm water. Na ons ontbijt gaan we de nomaden een paar honderd meter verder bezoeken. Ze leven op een zeil op de grond met slechts een doek beschut tegen zon en regen. Kinderen liggen op een verhoog boven de grond in een soort kooi beschermd voor de wilde dieren onder een doek bij het huisgerief. Geiten lopen overal rond en gans de familie drinkt geitenmelk. Ondertussen zijn enkele mannen zich aan het beschilderen en we mogen toekijken en foto’s nemen. Tegen tien uur beginnen ze zich te groeperen en te dansen nadat ze zich in de bosjes hebben beschilderd en opgesmukt met kleurrijke kledij. Tegen de middag komt een jeep aan uit Ndjamena met twee Spaanse dames die hun vlucht hebben gemist en de verloren bagage van Vera en Tony zijn ook meegekomen. We nemen allemaal een siesta en tegen vier uur na de hevige hitte beginnen ook de mannen te dansen in een ronde of op een rij de ogen wijd gespreid, tanden bloot waarbij zoveel mogelijk wit van het gezicht vrijkomt en ze schudden met hun hoofd en rollen hun ogen terwijl ze tatata roepen. Plots komt er een zandstorm opdagen en is alles geel en wazig door het zandstof. Iedereen vlucht de bosjes in en een jongedame beschermt Vera en mij onder haar hoofddoek terwijl we naar de bosjes vluchten. Nadien werd er nog verder gedanst tot middernacht maar er was veel wind en een troebele lucht. Onze tent was bijna weggewaaid.
04/10/2023
Om zeven uur opgestaan en op ons gemak ontbeten. Daarna lopen we naar de bosjes waar de jongens al druk bezig zijn zich te beschilderen waarbij ze elkaar helpen. Er wordt veel aandacht aan perfecte beschildering en uiterlijk besteed. Er zijn twee stammen TUBU : een stam is geelkleurig in het gezicht en de andere meerkleurig. Iedere man heeft een soort hoedje op met pluimen en kleurige prullen. De dames zijn gek op kleurige zonnebrillen, zeg maar goedkope kinder zonnebrillen. Ze schooien zelfs mijn bril af maar die kan ik niet afstaan. De dansen in de voormiddag zijn heel goed, er is zon en helder weer en geen andere reisgroepen. Ik kon veel prachtige foto’s nemen. Een dirigent met stok let er op dat de dansen goed worden uitgevoerd. Het middagmaal was ok en de twee keukenpieten deden hun best. Daarna zijn drie stammen chefs naar ons gekomen en geven uitleg over het leven van de Tubu. Meisjes mogen met twee mannen tegeljk slapen voor het huwelijk en daarna mogen ze bij een andere man een kind laten maken indien hun man niet mooi genoeg is om de schoonheid van de stam door te geven. Vandaag is de voornaamste dag en gaan de dames een man uit de dansers kiezen. Wat is het prachtig als al die mannen piekfijn in de rij dansen terwijl ze hun witte tanden en omhoogkijkende ogen ten beste geven in een prachtig mimiek. Er zijn nu veel omstaanders van de stammen zelf maar van de chef mogen we vooraan zitten zodat we goede foto’s kunnen nemen van dit hoogtepunt. Een groepje meisjes aarzelen om de juiste man te kiezen door hen eenvoudig aan te wijzen en dan door te gaan. De uitverkorenen verdwijnen in de bosjes. We hebben gekeken tot het donker werd. Het is nu windstil en er vliegen veel insekten rond maar geen muggen. Ik ben gaan slapen tegen negen uur maar omstreeks middernacht liepen er dansers en anderen rond onze tenten. Om 1.30 liep per ongeluk mijn wekker af en tegen vier uur was er al gerammel in de keuken en ik kreeg nog eens tweemaal krampen in een enge tent.
05/10/2023
We staan op om zes uur en terwijl we ontbijten hebben onze chauffeurs reeds onze tenten opgebroken. Tegen halfnegen vertrekken we langs een modderige slechte pist met veel doornstruiken en 16 km verderop stoppen we even bij de politie in Massenya maar moeten geen paspoorten tonen, alles ok. In Dourbali evenmin controle en doorrijden. Tegen twee uur stoppen we voor een late lunch in de natuur. De groep die enkel de tour Gerewol maakt rijdt terug naar hotel Issigor in Ndjamena. Wij, de groep die daargaat naar de Ennedi, gaan in een ander hotel logeren: Le Process, tel. +235 68100796 leprocess@internet.td Een dubbelkamer kost 20.000 CAF, we moeten die zelf betalen omdat die niet in ons plan zit maar zijn blij dat we nog eens een bed kunnen voelen. Het hotel is geen vijfsterren maar wel ok. In hun restaurant betalen we 17.000 voor twee gegrilde vissen capitaine en een fles water.
06/10/2023
Onze wekker gaat af om 5.30 uur en een uur later vertrekken wij zonder ontbijt. Na twee uren rijden stoppen we bij een veldje en krijgen twee beignets en een koffie, een mager ontbijt. In Massaguet zien we een stalletje waar geit wordt geroosterd maar we gaan verder en kopen wat proviand in voor de groep. Bij Massakory en de omgeving van het Tsjaad Meer ontmoeten we heel veel nomaden op hun trektocht met heel hun hebben en houden op één dromedaris, soms nog een karretje met wat ander gerief bovenop en hun kostbaar vee, vooral dromadarissen en geiten, soms ook enkele koeien. De vrouw met potten en pannen en kinderen zitten op één dromadaris onder een soort tent ter bescherming voor de zon. Het zijn Tubu en ze laten niet toe dat we hen fotograferen, maar met een goede camera kan het perfect van op afstand. Bij de “Arabieren” mogen we wel steeds fotograferen. Tony ging op een kameel zitten als een echte toerist en gaf hen geld, een slecht teken naar de volgende reizigers toe, dan gaan ze ermee schooien. Het landschap wordt wat heuvelchtiger en tegen één uur stoppen we onder een grote boom om er te lunchen on the road, een sandwich, meloen en koffie. Daarna rijden we verder en rijden door enkele schaarse dorpjes met typische ronde hutten en de beter uitziende kleine banco-huizen. We rijden nu door een halfwoestijn, kruisen soms een droge rivierbedding. Weinig dorpen en verkeer, soms een jeep als tegenligger met cargo en passagiers er bovenop zonder gordels. Tegen ongeveer vier uur komen we aan in Moussoro en stoppen bij het politiebureau voor controle. Dit heeft heel lang geduurd omdat er een koppel die in België woont maar tevens een Grieks en een Amerikaans paspoort hebben voor veel tijdsverlies heeft gezorgd. Zij hebben blijkbaar hun visum in Griekenland aangevraagd en hier hun Belgisch paspoort aangeboden. En hij is er blijkbaar trots op dat hij drie paspoorten heeft. Hij maakt de groep wijs dat het een fout is van Immigratie in Ndjamena. Alonso en de groep gingen wandelen en na een thee zochten we hen op, onvindbaar. Daarna was ik mijn gsm verloren maar niemand hielp mij. We zijn dan nog een half uur verder gereden en konden nog net voor donker onze tent opstellen.
07/10/2023
Iedere dag opstaan om 5.30 is vroeg maar de weg is nog lang. Tegen negen uur kunnen we eindelijk vertrekken. We rijden door een mistig landschap: heel veel geel opwaaiend zand in de verte. Er waait veel op van de jeep die voor ons uit rijdt; het zijn de Tsjadese en Spaanse gids en de keukenpieten. Er was niet veel bijzonders te zien en ik zat acheraan te slapen spijtig genoeg met mijn knieën tegen de te ver achteruit staande zetel van de chauffeur, ik hield er een schaafwonde aan over. Natasha een beetje dik en ook met lange benen zat ruimer. Vandaag is de moeilijkste rit werd er ons gezegd, niets te zien, weinig dorpen en uirsluitend woestijn. Als enige afleiding vandaag stoppen we bij Salal bij een waterput waar het nogal druk is, alle dieren willen drinken maar worden in toom gehouden, er is een rangorde. Iets verderop stoppen we bij een verlaten schooltje: de banken liggen in een hoek achteloos opgestapeld en zijn gebroken. Er is geen dorp te zien, wel een hoge antenne voor gsm ? Ergens staat op het bord dat er 45 leerlingen waren. Geiten slapen soms in het schooltje zonder deuren of ramen. Na onze lunch hier rijden we verder door een wazig landschap op iets dat een weg moet voorstellen. ’s Avonds slapen we op de vlakte; er zijn geen bosjes of enige andere beschutting.
08/10/2023
Voor de verandering staan we eens op om 5.15 uur. Er is nu iets minder mist maar het landschap is nog steeds monotoon en vlak. Ik zit vandaag vooraan volgens onze beurtrol. Weldra stoppen we bij een waterbron want we zitten op de route van de waterbronnen: Ndjamena-Kalait. Dan rijden we de ganse voormiddag en lunchen ergens in de vlakte. Het wordt nu iets meer heuvelachtig. Regelmatig rijden we langs kamelenboerderijtjes en we zien veel gazellen schichtig en vlug wegrennen. We komen aan in Kalait, een tamelijk stadje naar Tsjadese normen. En er is een bar met fris bier: wij allen dadelijk erheen. Het zijn bedriegers en ze geven niet terug en “zijn het vergeten”. We hebben nog proviand voor de groep aangekocht en reden nog twee uren verder waar we in de beschutting van bosjes konden kamperen.
09/10/2023
We staan nu iedere dag op om 5.15 uur en in een half uur is onze tent ingepakt en zitten we aan het ontbijt bij een opgaande zon. We vertrekken om negen uur en twee uren later zien we dat de vlakte verandert en in de verte ontwaren we nu grillige rotsmassieven. Het landschap wordt “groener” en we rijden zelfs voorbij een klein dorp met typische ronde hutjes. We rijden zelfs langs wadis omzoomd met palmbomen in een decor van grillige maar prachtige rotsen. Het is hier nu supermooi, prachtige rotsformaties soms met hutjes ervoor. Voor onze lunch stoppen we in een wadi omzoomd door hoge rotsen; het kan niet mooier zijn, als in een droom. Terwijl we lunchen in de schaduw van enkele palmbomen komen kamelen en ezels drinken van het fris water. Nadien maken we een korte wandeling door de wadi, prachtige foto’s levert dat op, zoals in een documentair programma op tv. Het is hier rustig en groen en het water lijkt zuiver. Onze keukenpieten nemen water uit deze wadi om te koken en af te wassen maar in het water ligt ook kamelenstront. Daarna rijden we door een wondermooi landschap met grillige rotsformaties en wat groen naar een natuurlijke hoge rotsboog die in de zandsteen is uitgesleten. Ik loop door een droge wadi terwijl mijn reisgenoten op een heuvel wandelen om het van daar te kunnen bewonderen. Dan rijden we nog een tijdje door naar de bekende hoge Aloba Boog die 120 meter hoog is en een van de grootste natuurlijke bogen ter wereld is. We rijden door de boog en overnachten hier in een beschutte omgeving tussen hoge rotswanden , een ervaring om nooit meer te vergeten.
10/10/2023
Het is hier bijzonder mooi bij zonsopgang, een prachtige unieke natuurlijke rotsboog en sublieme rotsformaties, het woestijnlandschap met hier en daar een kleine doornboom, de heuvels er achter die weer een verrassing verbergen, onvergetelijk. Een uurtje later komen we aan bij een bijzondere rotsformatie, de “Tafelrots”, een platte rots met vier ingangen gesteund door de poten van de tafel. We verkennen de omgeving maar vergeten het vervelende cran cran, een hardnekkig kleefkruid die aan schoenen en broek blijft hangen. We vallen van de ene verrassing in de andere; dit is een speciaal land en vooral wondermooi. Daarna bezoeken we de rots de “Fles” en inderdaad iemand van de groep houdt een fles bier voor mijn lens en de vergelijking is sprekend. Verderop nog prachtige rotsformaties en een boog die aan een olifant doet denken. Er is een klein gat in de rots als een ossenoog en onze Amerikaanse lady gaat er in liggen om te poseren. Een uur later bezoeken we oeroude rode rotstekeningen met dieren. We lunchen ergens in een ydillisch landschap in het mulle zand maar in de schaduw van een rots. Sommigen beginnen moe te worden maar we moeten nog een week verder vroeg opstaan, lange ritten in de jeeps en de hitte. Vorige maand waren we in Libië en het had er dagenlang veel geregend met als gevolg een dijkdoorbraak in Derna en meer dan tienduizend doden. Alhoewel het hier een droge regio is had het ook hier veel geregend en er is een groot gebied overstroomd waar de herders dan gebruik van maken om hun vee te laten drinken. Een half uur verder ligt de wondermoois Guelta d’Archei, een wadi die altijd water bevat en omgeven is door hoge schaduwrijke rotsen: het is het typisch beeld van Tsjaad dat op iedere reisvoorstel staat. Onze verwachtingen staan hoog maar toen we er aankwamen zagen we helemaal geen kamelen drinken. We liepen een eindje door de wadi die verderop gesloten was wegens teveel water. Daardoor konden we niet verder lopen naar de plaats waar de krokodillen verblijven en kunnen we ook niet op de rots klimmen om de ultieme foto van bovenaf van de Guelta d’Archei te kunnen nemen. Dit is wel een teleurstelling. Een Amerikaanse die gisterenavond teveel alcohol had gedronken moet kotsen en onze jeep loopt vast. Een eindje verderop gaan we onze tenten opslaan in een sprookjesachtige omgeving.
11/10/2023
Al vrij vlug komen we aan bij een grot waar oeroude rode rotstekeningen van koeien te zien zijn. Onbegrijpelijk dat het hier duizenden jaren geleden nog vruchtbaar en groen was. Verderop stoppen we bij een wadi waar net een jonge Tubu in T-shirt van FC Barcelona wegrijdt met zijn voorraad water. Nauwelijks een half uur later komen we aan bij de “Pilaren”, een rotsformatie die lijkt op een reeks Romeinse pilaren of orgelpijpen in de kerk. We stoppen regelmatig bij een mooi panoramapunt om er een foto te nemen. We lunchen op een plaats, “les Champignons”. Hier liggen grote platte rotsblokken op een smalle hoge rots van 30 meter waarop het lijkt alsof reuzen er een blok hebben op gelegd zoals bij ons de menhirs maar dan veel hoger. Om nog maar eens in herhaling te vallen: het is hier supermooi. De groep maakt een wandeling naar de achterkant van de rotsen terwijl ik bij de chauffeurs blijf maar onze jeeps raken vast en dan laveren we op wankele rotsplaten verder en plots zien we de wandelaars die ons al zochten en samen lunchen we bij de Pilaren. Daarna rijden we nog een uur verder en plots stoppen we ergens in de vlakte in volle zon, nergens schaduw. Alonso de leider en Morgan rijden naar Fada, een stadje op 40 minuten om er voorraad te kopen. Er is geen drinkwater meer en we moeten in de blakende zon wachten tot ze terugkomen. Ondertussen rijdt een andere jeep naar een herder om er een levende geit te kopen die hier wordt geslacht en geroosterd. Er is veel wind en we moeten zelf onze tent opslaan. De ongenadige zon verdwijnt maar er is fris bier en vers geitenvlees.
12/10/2023
Het wordt vandaag een mooie rit door een prachtig landschap met veel rotsformaties en eindeloze duinen. We stoppen al vlug in Fada, de grote “stad” en provinciehoofdplaats. Er wordt bijgetankt en aankopen gedaan. We bezoeken kort het administratiegebouw van de Nationale Parken en krijgen buiten het gebouw een uitleg van een Belgische medewerkster over de werking van hun opzoekingen en de resultaten. Alonso krijgt het kleurrijk jaarrapport en een paar folders. We gaan niet binnen in het modern uitgerust gebouw maar bezoeken het centrum, vooral dan de markt die niet veel voorstelt. De winkeltjes stellen niet veel voor, het zijn eigenlijk stalletjes. Tegen de middag lunchen we in de schaduw van een doornboom. Daarna begint onze helse rit door de echte vijandelijke Mourdi zandwoestijn. Hier is niets dan zand en duinen, zelfs geen kamelen of herders. We overnachten ergens in de vlakte.
13/10/2023
Na ons ontbijt reden we verder door de Mourdi Dépression, een helse zandwoestijn zonder pistes. Gelukkig is Abakar, leider van onze touroperator Dakiné, een uitstekend kenner van de regio en leidt hij ons probleemloos door het mulle verraderlijke zand. Maar op een zeker moment zit ook hij vast in het zand en helt gevaarlijk op een steile duin. Hoe we ook ons best doen om de jeep er uit te krijgen, het lukt niet. Ze hebben de afstandsbediening van de trekkabel vergeten zodat de jeep met lange kabels zachtjes de duin moet afglijden. Maar na een uurtje komt het goed en kunnen we verder. Tegen de middag komen we aan in een klein dorpje, Ounianga Serir, naar het gelijknamig meer midden in de woestijn. We mogen hier het meer niet bezoeken van de vijandelijke Tubu die stenen gooien naar de bezoekers. We lunchen onder een paar palmbomen en iets verderop ligt nog een jeep die op een mijn is gereden met doden als gevolg; deze reisorganisatie is er dan mee gestopt. In de namiddag gaan we de Ounianga Meren bezoeken waar het wel mag. Le Lac Youan is het grootste en daaraast ligt het Lac Ozouro, het rode meer en het klopt ook. Van op een panoramapunt is het heel mooi. Iets verderop langs de boorden van het meer gaan we onzen tenten opslaan, een schilderachtige plaats aan het meer omzoomd met palmbomen midden in de woestijn. De zonsondergang was prachtig, om nooit te vergeten.
14/10/2023
Na ons ontbijt maken we een wandeling bij het Ounianga Meer, prachtig is het hier, een oase met veel water en groene palmbomen dat schittert in de ochtendzon. In Ounianga Kebir, kebir = groot, gaan we inkopen doen en tanken door middel van letterlijk communicerende vaten. Het dorpsplein is zanderig en niet geplaveid en we moeten er ons doorheen ploeteren. In een hoek staat een oude vrachtwagencabine met stuur waar jongetjes gretig mee spelen als echte chauffeurs. Verder buiten het dorp gaan we de beide meren nog eens bekijken en klimmen op een lage heuvel om het panoramisch te bewonderen. Het Rode meer is echt rood maar dat komt door de algen die er in zitten. Een uur later staat een Libysche camion stil midden in de woestijn, een paar mannen zitten er aan te sleutelen. Ze hebben blijkbaar geen hulp nodig. Daarna moeten wij door mul zand en wordt onze bandenspanning wat lichter gezet. Die Amerikaanse medereizigster of “gids” ? kwam mij brutaal zeggen dat ik te weinig had betaald voor mijn biertjes terwijl ik laastst in Kalait alles zelf had betaald. Zij drinkt enorm veel bier en was soms dronken maar dat hoef ik toch niet te betalen ? Om de vrede te bewaren had Vera haar stiekem 40 € gegeven. Alonso, onze gids, had mij ervan beschuldigt dat ik iets over Blanca zou gezegd hebben, wat niet waar is. Daar werd ik niet blij van. Na de lunch werd het een lange monotone rit door mul zand en te grote stenen door de Erg Djourab. We moeten een grote omweg maken omdat hier nog veel mijnen liggen en de piste is soms aangegeven met bidons. In de late namiddag stoppen we bij een slagveld met een tiental kapot geschoten Russissche tanks die de Libiërs bijstonden in hun oorlog met Tsjaad. Er liggen zelfs nog kogels en delen van geweren en andere ammmunitie, een geschutskoepel en zoveel meer. Er liggen ook nog resten ven gesneuvelden in dit mijnenveld. Nieuwsgierig als we zijn gaan we de tanks bezoeken. Iedereen neemt er een obligate selfie van. Tsjaad won deze oorlog omdat het heel vlug de LY-RUS tanks kon verschalken door hen vlug te verrassen met Toyota jeeps met zwaar geschut. Vandaar de naam de “Toyota oorlog”. Uit respect voor de doden en het mijnenveld zijn we verderop gaan kamperen bij bosjes en palmbomen.
15/10/2023
Deze morgen is Alonso, onze Spaanse gids, gebeten door een schorpioen. Dit is pijnlijk maar kon vermeden worden. Iedereen loopt op sloefen terwijl ze weten dat het hier stikt van de schorpioenen; ik was de enige die steeds stevige wandelschoenen aan had en dat is niet omdat ik koude voeten heb. Het was een mager ontbijt met nauwelijks koffie of thee. Twee egoïsten vullen voortdurend hun grote thermosflessen met thee of frisdrank zodat de rest niets meer heeft. We kruisen de ganse dag slechts twee camions op weg naar Libië. In de late namiddag komen we aan in de “stad” Kalait. We stormen met zijn allen naar de bar en genieten van een frisse Gala maar ik betaal wat ik drink en niet van “de pot” om het dan achteraf te gaan betwisten. We blijven hier meer dan een uur in deze “oase van beschaving”. Een rijke Tubu, ambtenaar, is behoorlijk dronken en staat te dansen. Niet iedereen in Tsjaad is strikt moslim; er zouden 40% christenen wonen. Ik zit wat rustig alles gade te slaan. We gaan kamperen buiten het dorp.
16/10/2023
Sedert ons bezoek aan de Ounianga-meren, ons verste punt van de tour rijden we geleidelijk terug naar Ndjamena. Tsjaad is een onmetelijk land met slechts pistes hier en daar, dus het schiet niet goed op. Maar vandaag rijden we richting Abéche, een grotere stad op 167 km van de grens met Soedan in de beruchte regio Darfur. Alhoewel Tsjaad een arm land is heeft het veel vluchtelingen op zijn grondgebed uit buurland Soedan. Ze krijgen echter geen gratis woning en geld zoals in de EU maar moeten ervoor werken. Vanaf Arada tot Biltine kruisen we regelmatig nomaden die met hun vee en al hun hebben en houden op één dromedaris verder trekken. Ezeltjes zijn ook goed beladen en de nomaden zitten hoog op hun dromedarissen. Het vee, meestal dromedarissen maar ook geiten en een paar ezels volgen hen in een droog landschap doorspekt met doornige lage bomen die toch wat schaduw bieden. Ergens zit een vrouw onder een boom met een stapel watermeloenen. Je vraagt je af hoe die zoveel sap kunnen opnemen in zo een droge grond. Uiteraard pauzeren we hier en doen ons tegoed aan die sappige meloenen. Ook een Toyota beladen met vracht en passagiers stopt hiervoor. We stoppen kort in het “grote” Abéche, de grootste stad in de regio Darfur, om er proviand op te slaan en bij te tanken. We lopen even rond in het centrum dat maar een rommelige indruk geeft en rijden dan verder. Van Abéche naar Ndjamena is het ongeveer 900 km rijden op “een goede asfaltweg”. We rijden nog ongeveer 150 km verder over een asfaltweg met duizend gaten.
17/10/2023
Vandaag is het mijn beurt om vooraan in de jeep te zitten. We vertrekken ongeveer 100 km voorbij Abéche en moeten nog 800 km over een “hoofdweg” naar Ndjamena. Aanvankelijk zaten er veel gaten in de weg en daarna ging het min of meer vlot zonder al te veel putten in het asfalt. Bij de brug van Oum Hadjer staat een bord dat het nog 240 km is naar Mongo; Ndjamena staat er niet bij. We nemen hier niet de noordelijk hoofdweg wegens wegenwerken maar de zuidelijke weg naar Mongo. Onderweg zien we veel kleine vijvers met water waar het vee uit drinkt, er staan prachtige waterlelies op. Er lopen meer mensen langs de weg en regelmatig ligt er een dorp gemengd met ronde hutten en kleine stenen huisjes van sedentaire bewoners. Vlak voor Mongo ligt links de Mont Guédi, 1.500 mter hoog en een aangename afwisseling in het landschap. De heuvels maken het landschap lieflijker. Ergens gaan we lunchen iets weg van de hoofdweg. Bij Bitkine lag plots voor ons de prachtige berg van La Reine du Guéra die mij deed denken aan de bergen in Kameroen. Een mooie omgeving. Vanavond zou ons laatste avondmaal worden. Er zaten op onze stek echter zoveel insekten, vooral 7 cm grote mantas die voortdurend in onze soeppot vlogen. Ik diende op en het was behoorlijk moeilijk om ze weg te houden bij het vale licht, soms moest ik ze uit de soep vissen en weggooien. Dit hadden we nog eens meegemaakt en het is afschuwelijk. Sommigen gingen in hun tent zitten of hadden geen honger meer.
18/10/2023
Deze morgen steken we allemaal drinkgeld in een enveloppe die dan nadien onder het personeel van Dakiné wodt verdeeld. Er werd rijkelijk gegeven, ze zijn tevreden. Vanuit ons kamp bij Bokoro is het nog ongeveer 300 km rijden naar Ndjamena. Veel nomaden trekken ons voorbij fier zittend met hun huishouden op een dromedaris met hun kudden vee, duizenden dromedarissen en geiten. Er liggen nogal wat vijvers met mooie bloeiende waterlelies langs de weg waar het vee kan drinken en rusten in de schaduw van een boom. Wat is het prachtig hier. Onderweg had een legerjeep met materiaal en een tiental militairen er boven op ons heel vlug voorbij gestoken maar helaas ligt die verderop van de weg af en zijn de passagiers er af gekatapulteerd en is tegen een boom gebotst: er liggen overal gekwetste mensen en misschien ook wel doden. In Massaguet stoppen we voor een vroege lunch en worden een grote schotel kamelenvlees en frans brood aangeboden. De echte nomadenthee achteraf smaakt lekker. Twee leden van de groep maken een extra tour in de omgeving van het Tsjaadmeer en een jeep en een kok vergezellen hen. Met een jeep minder rijden we nog 85 km naar Njamena. Morgana komt bij ons zitten en wordt plots vriendelijk. Omstreeks 13.30 uur komen we aan in ons bekend hotel. Iedereen is uiteraard heel opgelucht. We hebben tweemaal gedoucht en wat op bed gerust. Sommigen blijven de ganse namiddag in hun kamer. Wij gaan een fris biertje op het terras drinken, wat smaakt dat ! We vernemen dat er in Oeganda drie toeristen zijn gedood door een terrorist, is ook geen reclame voor het toerisme daar. Bij het zwembad heb ik een goed gesprek met een Frans expatriate die mij onomwonden vertelt dat Afrika “foutu” is, om zeep. Een zwempartijtje doet deugd. Er wordt ons gevraagd of we hier in dit restaurant eten of bij de Libanees. Ik verkies de laatste maar iedereen eet liever platte pizza bij Issikor, bah. Het is mogelijk geld te wisselen bij de balie : 32.500 CAF voor 50 €, correcte wissel. Maar het is niet nodig, morgen betaal ik alles met mijn kaart. Tijdens ons avondmaal maak ik kennis met de 82-jarige Franse direkteur van het Musée National. Hij heeft de schedel van Toumaï gevonden, een veel oudere versie dan die van Lucy. Je zou het niet bedenken maar er zitten bedwantsen in Hotel Irrisor/La Chadienne. Dat zou niet mogen voor deze prijklasse.
19/10/2023
Na ons gezamelijk ontbijt moeten reeds enkele medereizigers naar de luchthaven. Onze vlucht naar Addis vertrekt om 14 uur zodat we nog eens kunnen genieten van het zwembad en kunnen uitrusten onder de palmbomen. Het is een luie voormiddag waarvan we allen nog eens genieten. Nadat we onze bagage hebben gereed gemaakt ga ik de rekening betalen maar dat duurt naar Afrikaanse normen nogal lang alsof het een wedstrijd is om zo traag mogelijk iets te doen. Met drie medereizigers vertrekken we om 11.45 uur met een taxi naar de luchthaven. Het inchecken en immigratie verlopen goed en we vertrekken tijdig. Ndjamena is maar een kleine luchthaven. Tegen 20 uur komen we aan in Addis. Hier zijn we bij immigratie onze medereizigers uit het oog verloren. We gaan eerst een lekkere avocadojuice drinken in de bar London, mijn favoriet. Daarna mogen we in de Silver Lounge zitten voor de volgende vijf uren. Om één uur vertrekken we naar Brussel waar we om 7.30 uur aankomen in Regenland.
